مجله آموزشی
انواع پسته ایرانی بر اساس ظاهر، محبوبیت و خواستگاه
انواع پسته ایرانی به‌دلیل طعم بی‌نظیر، کیفیت بالا و ظاهر زیبا، همیشه زبان‌زد مردم در سراسر جهان بوده‌اند. این محصول ارزشمند نه‌تنها جایگاه ویژه‌ای در سفره‌های ایرانی دارد، بلکه بهعنوان یکی از مهم‌ترین آجیل‌های صادراتی کشور نیز شناخته میشود.
ایران با بیش از ۹۰ گونه پسته شناسایی‌شده، یکی از اصلی‌ترین و قدیمی‌ترین تولیدکنندگان این محصول در جهان است. در میان این تنوع گسترده، تنها چند نوع از پستههای ایرانی به‌دلیل ویژگیهای ظاهری، طعم خاص و کیفیت ممتاز، شهرت جهانی یافته‌اند. از میان آنها، پسته اکبری، احمدآقایی و فندقی از شناخته‌شده‌ترین و پرطرفدارترین انواع پسته ایرانی هستند.
در ادامه این مقاله، با معیارهای تقسیم‌بندی پسته، معروف‌ترین گونه‌ها، مناطق تولید، و نکات مهم در انتخاب و قیمت‌گذاری این محصول ارزشمند آشنا خواهیم شد.
فهرست مطالب
انواع پسته از نظر ظاهر
انواع پسته ایرانی معمولاً بر اساس شکل ظاهری به دو دسته اصلی تقسیم میشوند: پسته فندقی و پسته بادامی. این دو گروه پایه‌ی اصلی طبقه‌بندی پسته در ایران را تشکیل می‌دهند و سایر انواع مانند اکبری، احمدآقایی یا کلهقوچی نیز در یکی از این دو دسته قرار می‌گیرند.
پسته فندقی
پسته فندقی به دلیل ظاهر گرد و اندازه کوچک خود، یکی از پرمصرف‌ترین و اقتصادی‌ترین انواع پسته ایرانی به‌شمار می‌آید. این نوع پسته معمولاً در مناطق مختلفی از ایران از جمله رفسنجان، فارس، یزد و خراسان رضوی کشت میشود.
یکی از مزیت‌های مهم پسته فندقی، عملکرد بالای درخت آن در هر هکتار و مقاومت نسبت به تغییرات دمایی است. به همین دلیل کشاورزان در مناطق مختلف ایران از آن بهعنوان پسته اقتصادی یاد می‌کنند.
به دلیل شکل گرد و ریز بودن، این نوع پسته گزینه‌ای عالی برای استفاده در شیرینی‌جات، بستنی و دسرهای سنتی ایرانی است.
پسته بادامی
پسته بادامی همان‌طور که از نامش پیداست، ظاهری کشیده و باریک دارد که حالت آنها شبیه به بادام است. این گروه معمولاً در دسته پستههای لوکس و صادراتی ایران قرار می‌گیرند و گونه‌هایی مانند پسته اکبری و پسته خنجری دامغان زیر دسته آن میشوند. کشیدگی دانه، رنگ روشن پوست و ظاهر زیبا باعث شده این نوع فرم از پستهها برای بازارهای صادراتی و بسته‌بندی‌های لوکس بسیار پرطرفدار باشند.
در ادامه به بررسی معروف‌ترین انواع پسته ایرانی می‌پردازیم.
معروف‌ترین انواع پسته ایرانی
ایران از نظر تنوع پسته، در میان کشورهای تولیدکننده جایگاه ویژه‌ای دارد. هر منطقه از کشور نوع خاصی از پسته را پرورش می‌دهد که از نظر شکل، طعم، اندازه و زمان برداشت با دیگر گونه‌ها متفاوت است. در میان انواع پسته ایرانی، چند مدل به دلیل کیفیت بالا و شهرت جهانی شناخته‌تر هستند و بخش عمده‌ای از صادرات پسته ایران را تشکیل می‌دهند. در ادامه با معروف‌ترین آنها آشنا می‌شویم.
پسته اکبری
پسته اکبری بهعنوان لوکس‌ترین و گرانترین نوع پسته ایرانی شناخته میشود. دانه‌های آن کشیده، خوش‌فرم و بادامیشکل هستند و پوست کرم تیره و صافی دارند. طعم شیرین، مغز درشت و درصد خندان بالای پسته اکبری باعث شده این نوع بیشترین تقاضا را در بازارهای جهانی، به‌ویژه در کشورهای عربی و اروپایی، داشته باشد.
زمان برداشت آن معمولاً در اواخر شهریورماه است و به دلیل ظاهر زیبا، برای بسته‌بندی‌های صادراتی بسیار مناسب است. از نظر قیمتی، پسته اکبری در صدر انواع پسته ایرانی قرار دارد و معمولاً از همه گران‌تر است.
بیشتر بخوانید: بهترین آجیل برای پک هدیه شرکتی چیست؟
پسته احمدآقایی
پسته احمدآقایی از شناخته‌شده‌ترین و پرفروش‌ترین گونه‌های پسته ایرانی است. رنگ پوست آن سفید و مغزش قرمز روشن است که ظاهری چشم‌نواز به آن می‌دهد. از نظر اندازه، بین پسته فندقی و اکبری قرار می‌گیرد و از نظر قیمت نیز همین نسبت را حفظ می‌کند؛ یعنی از فندقی گران‌تر، اما از اکبری ارزان‌تر است.
این نوع پسته بیشتر در دامغان، نوق رفسنجان و سیرجان کشت میشود و به‌دلیل طعم ملایم و ظاهر زیبا، یکی از محبوب‌ترین گزینه‌ها برای صادرات پسته ایرانی محسوب میشود.
پسته فندقی
پسته فندقی گرد و کوچک است و به‌دلیل شباهت به فندق، این نام را گرفته است. شکل کروی آن باعث میشود تعداد دانه‌های بیشتری در هر کیلوگرم جای گیرد (اصطلاحاً انس بالاتر دارد). همین ویژگی، آن را به یکی از اقتصادی‌ترین انواع پسته ایرانی تبدیل کرده است.
بیشتر در مناطق رفسنجان، یزد، کرمان و خراسان رضوی کشت میشود و معمولاً زودتر از سایر گونه‌ها برداشت می‌گردد. از نظر قیمتی، پسته فندقی ارزان‌ترین نوع پسته صادراتی ایران است، اما به دلیل تولید بالا و طعم مطلوب، همچنان در بازار جهانی بسیار پرفروش است.
پسته کلهقوچی
پسته کلهقوچی با دانه‌های بزرگ و گرد خود، یکی از نمادهای پسته ایرانی است. مغز آن بسیار خوش‌طعم بوده و رنگ سبز تیره‌تری دارد. این نوع در مناطق رفسنجان و سیرجان به‌وفور یافت میشود.
کلهقوچی نسبت به سرما و کم‌آبی حساس‌تر است، به همین دلیل تولید آن دشوارتر بوده و قیمت بالاتری نسبت به پسته فندقی دارد. از نظر ارزش بازار، در رده‌ای نزدیک به پسته احمدآقایی قرار می‌گیرد و در بازارهای لوکس نیز مورد توجه است.
پسته خنجری دامغان
پسته خنجری از محصولات شاخص استان سمنان و مخصوصاً شهر دامغان است. شکل دانه‌ها کشیده بوده و دو سر آنها کمی تیز است، به همین دلیل خنجری نام گرفته‌اند. مغز قرمز، پوست روشن و طعم قوی از ویژگیهای این نوع پسته است.
زمان برداشت آن در اواخر شهریور است و از نظر کیفیت مغز، در سطحی بسیار بالا قرار دارد. قیمت پسته خنجری معمولاً کمی پایین‌تر از اکبری است، اما در بازار داخلی ایران به‌دلیل طعم سنتی و عطر خاصش بسیار محبوب است.
پسته سفید نوق
پسته سفید نوق یکی از پستههای ممتاز رفسنجان است که به‌دلیل رنگ پوست بسیار روشن و مغز درشت، شهرت زیادی دارد. این نوع پسته از گروه بادامی‌ها محسوب میشود و دیررس است، معمولاً در دهه پایانی شهریورماه برداشت میشود.
از نظر کیفیت، می‌توان آن را هم‌رده پسته اکبری دانست و از نظر قیمت نیز در میان پستههای گران‌قیمت بازار قرار دارد. سفید نوق یکی از پستههای محبوب در بازارهای صادرات پسته ایران به اروپا و کشورهای عربی است.
در مجموع می‌توان گفت که پسته اکبری، احمدآقایی، فندقی، کلهقوچی، خنجری و سفید نوق ستون‌های اصلی تنوع پسته در ایران را تشکیل می‌دهند. هر یک از این گونه‌ها بسته به منطقه کشت، طعم و ظاهر، در بازارهای داخلی و جهانی جایگاه خاصی دارند و مجموعه‌ای از بهترین انواع پسته ایرانی صادراتی را می‌سازند.
انواع پسته ایرانی بر اساس خواستگاه و مناطق تولید
یکی از ویژگیهای منحصربه‌فرد انواع پسته ایرانی، تنوع بسیار زیاد مناطق کشت آن است. شرایط آب‌وهوایی، نوع خاک و میزان آبیاری، تأثیر مستقیمی بر طعم، اندازه و حتی رنگ پسته دارند. به همین دلیل، هر منطقه از ایران نوع خاصی از پسته را تولید می‌کند که با نام همان منطقه شناخته میشود. در ادامه با مهم‌ترین مناطق پسته‌خیز ایران و ویژگیهای پسته هر منطقه آشنا می‌شویم.
پسته رفسنجان
شهر رفسنجان، پایتخت پسته ایران در استان کرمان را می‌توان قلب تپنده تولید انواع پسته ایرانی دانست. این منطقه با داشتن خاک شور و اقلیم خشک، محیطی ایده‌آل برای رشد پسته فراهم کرده است.
پستههای رفسنجان مانند اکبری، احمدآقایی و فندقی از باکیفیت‌ترین نمونه‌ها هستند و بیشترین سهم را در صادرات پسته ایران دارند. از نظر طعم، پسته رفسنجان کمی شورتر و مغز آن چرب‌تر است که همین ویژگی طعمی خاص به آن می‌بخشد.
بیشتر بخوانید: پسته خام یا شور؟ کدام برای مهمانی مناسب‌تر است؟
پسته دامغان
دامغان یکی از قدیمی‌ترین مراکز تولید پسته در ایران است و بسیاری از مردم، پسته اصیل ایرانی را با نام دامغان می‌شناسند. پسته خنجری، احمدآقایی دامغان و عباسعلی از گونه‌های معروف این منطقه‌اند. پسته دامغان به‌دلیل عطر قوی و طعم سنتی‌اش، بیشتر در بازار داخلی محبوب است. از نظر ظاهر، اغلب گونه‌های این منطقه کشیده‌تر و بادامیشکل هستند.
پسته سیرجان
در جنوب استان کرمان، شهر سیرجان بهعنوان یکی از قطب‌های مهم تولید پسته شناخته میشود. پستههای این منطقه معمولاً درشت‌تر و مغزدارترند و به همین دلیل برای صادرات گزینه‌ای ایده‌آل محسوب میشوند. پسته کلهقوچی و اکبری سیرجان از پرطرفدارترین محصولات این منطقه‌اند. شرایط اقلیمی خاص سیرجان باعث شده مغز پستهها رنگ سبز تیره‌تر و کیفیت ظاهری بسیار خوبی داشته باشند.
پسته قزوین
پسته قزوین از نظر حجم تولید کوچک‌تر از مناطق جنوبی است، اما کیفیت بسیار بالایی دارد. این منطقه بیشتر به‌دلیل تولید پسته فندقی زودرس معروف است. برداشت زودهنگام باعث میشود پسته قزوین زودتر از سایر نقاط به بازار برسد و تازگی بیشتری داشته باشد. طعم ملایم و مغز روشن از ویژگیهای این نوع پسته است. پسته قزوین معمولاً برای مصرف داخلی و شیرینی‌پزی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
پسته خراسان
در سال‌های اخیر، استان خراسان رضوی و جنوبی نیز به جمع مناطق پسته‌خیز ایران پیوسته‌اند. آب‌وهوای کویری این استان‌ها برای رشد پسته بسیار مناسب است. پستههای تولیدی در خراسان معمولاً از نوع فندقی و احمدآقایی هستند و به‌دلیل تازگی باغ‌ها و روش‌های نوین آبیاری، کیفیت بالایی دارند. پسته بردسکن و مه‌ولات از نمونه‌های معروف این منطقه‌اند که به‌تدریج جایگاه خود را در بازار صادراتی پیدا می‌کنند.
عوامل مؤثر بر قیمت و ارزش پسته
- گونه و ظاهر پسته: نوع پسته، کشیده یا گرد بودن، اندازه دانه و یکنواختی آن نقش مستقیم در قیمت دارد. پستههای بادامی و درشت معمولاً ارزش بیشتری برای صادرات دارند، در حالی که پسته فندقی اقتصادی‌تر است.
- زمان برداشت و میزان محصول سالانه: برداشت زودرس یا دیررس و میزان محصول در هر سال، بر عرضه و تقاضا و در نتیجه قیمت تأثیر دارد. سال‌هایی که سرمازدگی یا خشکسالی رخ می‌دهد، قیمت به‌طور قابل توجهی افزایش می‌یابد. به طور عمومی، پسته های دیررس قیمت بالاتری دارند اما این موضوع وابسته به عوامل دیگر است.
- کیفیت مغز و طعم: مغز پسته باید سالم، یکدست و بدون لک باشد و رنگ و عطر طبیعی آن مشخص‌کننده کیفیت است. هر چه درصد پستههای خندان بیشتر و طعم مغز تازه‌تر باشد، ارزش محصول در بازار داخلی و جهانی بالاتر می‌رود.
- منطقه تولید و شرایط اقلیمی: آب‌وهوای کویری و اختلاف دمای روز و شب کیفیت مغز و طعم پسته را بهبود می‌دهد. مناطق مشهور مانند رفسنجان، دامغان، سیرجان و نوق معمولاً پستههای باکیفیت و گران‌تر تولید می‌کنند.
- نوع فرآوری، بسته‌بندی و بازار هدف: پسته برشته، نمکی، زعفرانی و یا بسته‌بندی صادراتی ارزش افزوده بیشتری دارد. بازار هدف هم تعیین‌کننده است؛ پسته صادراتی به اروپا و خاورمیانه معمولاً قیمت بالاتری دارد.
- نوسانات بازار و صادرات: تقاضای جهانی و نرخ ارز، قیمت پسته داخلی را تغییر می‌دهد. میزان صادرات و سهم بازار جهانی پسته ایران یکی از عوامل مهم تعیین قیمت است.
نحوه تشخیص پسته مرغوب و نکات هنگام خرید
- پسته مرغوب همیشه دانه‌هایی یکدست، سالم و بدون ترک یا شکستگی دارد و ظاهر کشیده و بادامی آن ارزش صادراتی بیشتری به محصول می‌بخشد.
- رنگ مغز باید سبز یا کرم روشن و طبیعی باشد و مغزهای تیره یا لکه‌دار نشان‌دهنده نگهداری طولانی یا کیفیت پایین هستند.
- پوست پسته باید صاف و سالم باشد؛ پسته‌هایی با پوست شکسته یا با رنگ نامتوازن معمولاً ارزش کمتری دارند.
- پسته تازه عطر ملایم و طبیعی دارد و بوی کهنگی، کپک یا بوی نامطبوع نشانه کهنه بودن یا نگهداری ناصحیح است.
- درصد بالای پستههای خندان نشان‌دهنده کیفیت بالا و تازه بودن محصول است و راحت‌تر مصرف میشود.
- پسته تازه باید سفت و خشک باشد، نه نرم یا مرطوب؛ دانه‌های نرم یا خیلی خشک احتمال کهنگی یا آسیب‌دیدگی دارند.
- همیشه پسته تازه و با تاریخ تولید و بسته‌بندی مشخص خریداری کنید و به سالم بودن بسته‌بندی توجه داشته باشید.
جمع‌بندی نهایی
انواع پسته ایرانی به دلیل تنوع بالا، طعم بی‌نظیر و ارزش صادراتی، جزو گنجینه‌های کشاورزی ایران محسوب میشوند. از نظر ظاهر، پستهها به دو دسته فندقی (گرد و کوچک) و بادامی (کشیده و لوکس) تقسیم میشوند. گونه‌های معروف مانند اکبری، احمدآقایی، خنجری، کلهقوچی و سفید نوق هر کدام ویژگیهای خاص خود را دارند و بسته به زمان برداشت، منطقه کشت و کیفیت مغز، قیمت متفاوتی دارند. پسته‌هایی که از مناطق معتبر تولید میشوند، مانند رفسنجان و دامغان، معمولاً مغز پر و چرب، رنگ روشن و طعم عالی دارند.
اگر قصد خرید برای آجیل ویژه یا هدیه دارید، بهتر است سراغ پستههای بادامی و درشت بروید و برای مصارف صنعتی یا شیرینی‌پزی، پسته فندقی گزینه مناسب است. هنگام خرید، به ظاهر، رنگ، عطر، تازه بودن و نوع پسته توجه کنید تا محصولی باکیفیت و خوش‌طعم تهیه شود.
پسته درجه یک ایرانی گالوک
برای تجربه خرید مطمئن و دریافت بهترین انواع پسته ایرانی، گالوک با بیش از ۲۵ سال سابقه فعالیت، رعایت کامل اصول بهداشتی و دارا بودن نشان سیب سلامت و مجوزهای رسمی تولید، شرایطی را فراهم کرده است که شما بتوانید پسته‌ای تازه و خوش‌طعم خریداری کنید.
از آنجا که گالوک فقط آجیل را در زمان برداشت در دسترس قرار می‌دهد، نگرانی از بابت نگهداری طولانی مدت یا کهنگی محصول وجود ندارد و شما می‌توانید از طعم و عطر طبیعی پستههای اصیل ایران به بهترین شکل لذت ببرید. شما می‌توانید از دسته بندی آجیل گالوک دیدن کنید تا تجربه‌ای متفاوت از خرید پسته تازه و باکیفیت را تجربه کنید.
منبع
چند نوع پسته در ایران داریم؟
در ایران بیش از ۹۰ نوع پسته شناسایی شده است، اما ۶ نوع اصلی و پرمصرف شامل پسته اکبری، احمدآقایی، کلهقوچی، فندقی، خنجری و سفید نوق هستند.
پسته اکبری به دلیل درشتی، ظاهر لوکس و درصد بالای مغز خندان، گرانترین و لوکس‌ترین پسته ایرانی محسوب میشود و بیشترین ارزش را در بازارهای داخلی و صادراتی دارد.
پسته اکبری بزرگ، کشیده و بادامیشکل است و مغز درشت و طعم شیرینی دارد. به دلیل ظاهر زیبا و درصد بالای خندان بودن، جزو پستههای صادراتی و لوکس ایران محسوب میشود.
پستهها از نظر شکل ظاهری به دو دسته فندقی (گرد و کوچک) و بادامی (کشیده و لوکس) تقسیم میشوند. رنگ پوست، اندازه دانه، مغز خندان و تازگی پسته از معیارهای شناخت انواع پسته هستند.
پستههای رفسنجان مانند اکبری، احمدآقایی و فندقی مشهور هستند و مغز آنها چرب و سبز است. رفسنجان بهعنوان پایتخت پسته ایران، بیشترین سهم صادرات پسته کشور را دارد.
پسته خنجری، احمدآقایی دامغان و عباسعلی از مشهورترین پستههای دامغان هستند. این پستهها غالباً کشیده و بادامیشکل بوده و طعم و عطر سنتی ایرانی دارند.
پستههای بادامی و درشت مانند اکبری و خنجری بیشترین تقاضا در بازارهای صادراتی دارند. ویژگیهای مهم آنها شامل مغز پر، درصد خندان بالا، رنگ روشن و ظاهر جذاب است.